Een evolutionair doel voor je organisatie: alles wat je moet weten!

Organisaties die klaar zijn voor de toekomst kenmerken zich door 3 elementen: ze hebben een evolutionair doel, er wordt serieus werk gemaakt van heelheid op de werkplek en ze hebben een vorm van zelfsturing. De komende weken zal ik deze drie aspecten nader onderzoeken en proberen ze zo concreet mogelijk te maken.

1. Wat is een evolutionair doel?

De term evolutionair doel (evolutionary purpose) komt uit het boek Reinventing Organizations van Frederic Laloux. Het wordt ook wel beschreven als de roeping van de organisatie. Het geeft als het ware woorden aan de reden waarom de organisatie bestaat.

It’s Not What You Sell, It’s What You Stand For – the Purpose Institute

Een evolutionair doel is geen statisch doel. Het wordt vastgesteld door te luisteren naar wat zich aandient, door sensitief te zijn voor de omgeving. Het vraagt in zekere zin een ontvankelijke houding en niet een bepalende houding. Zoals Otto Scharmer dat noemt: listening to the emerging future.

Voor veel traditionele organisaties staan vooral doelen voorop als marktaandeel, of aandeelhouderswaarde. Maar heb je je organisatie opgericht om zoveel mogelijk aandeelhouderswaarde te creëren? Of is die aandeelhouderswaarde het gevolg van dat je je roeping zo goed mogelijk vervult?

Alle organisaties die teal georganiseerd zijn hebben een helder evolutionair doel. Kijk bijvoorbeeld naar Buurtzorg of naar culinaire dienstverlener Hutten:

Zoals je Jos de Blok al hoort vertellen kan een evolutionair doel verder gaan dan je eigen organisatie. Als je écht gelooft in je evolutionair doel is het niet meer belangrijk of je het zelf vervult of dat anderen dat ook doen. Of eigenlijk: je hebt nog liever dat anderen het ook vervullen omdat het voor jou het belangrijkste is dat je evolutionair doel vervult wordt. En als anderen je daarbij helpen, des te beter. Dat betekent ook dat je er geen problemen mee hebt om je kennis te delen met concurrenten. Mooie voorbeelden hiervan zijn Buurtzorg, die ook andere thuiszorgorganisaties helpt met het veranderen van de thuiszorg, of outdoorbedrijf Patagonia dat een milieuvriendelijk materiaal voor wetsuits ontwikkelde en dat aan de concurrentie ter beschikking stelde. Het vond het beschermen van het milieu namelijk het belangrijkst (het was de reden waarom het bedrijf ooit opgericht was).

2. Wat is functie van een evolutionair doel?

Een evolutionair doel is het startpunt voor je organisatie. John Mackey en Raj Sisodia beschrijven het heel helder in Conscious Capitalism: purpose gaat over het verschil dat je in de wereld wilt maken, de missie in de strategie die je volgt om de purpose te realiseren en de visie is het plaatje dat je voor ogen hebt over hoe de wereld er uit ziet als je je purpose hebt gerealiseerd.

Dat is meer het motiverende aspect van een evolutionair doel. Maar een evolutionair doel heeft ook nog een andere, meer praktische functie. Het is de basis van je besluitvorming. Bij elke beslissing die genomen moet worden, is de vraag: welke keuze maak je vanuit het evolutionair doel? Zeker in organisaties die werken met zelfsturing is dit, samen met de waarden, het kader waarbinnen mensen autonoom beslissingen kunnen nemen. Maar ook voor bedrijven die nog hiërarchisch bestuurd worden zou het evolutionair doel het belangrijkste criterium in de besluitvorming moeten zijn.

De meesten van ons worden in verleiding gebracht door macht, geld en roem. Wanneer het onze missie is anderen te dienen, denken we niet zoveel over onszelf na. Het kanaliseren van onze energie in de richting van nastrevenswaardige doelen is oneindig efficiënter bij het reguleren van gedrag dan het opleggen van draconische complianceprogramma’s. – Dennis Bakke”

3. Waarom is evolutionair doel nu opeens hot?

De laatste tijd wordt er steeds meer gesproken over purpose. Hoe komt dat nou?

Hier zijn meerdere redenen voor aan te wijzen. In de eerste plaats wordt het voor mensen steeds belangrijker om te werken voor een organisatie die bijdraagt aan iets dat ze belangrijk vinden. Steeds meer mensen ervaren een kloof tussen waar het ze werkelijk om gaat en dat waar ze in hun werk mee bezig zijn. Vooral voor de jonge generatie is dat een reden om niet meer bij organisaties te willen werken. Maar ook voor oudere mensen geldt dat ze steeds meer last krijgen van het gebrek aan zingeving in hun werk. Uit een onderzoek van Deloitte bleek dat in organisaties met een sterke purpose 73% van de medewerkers betrokken was, tegenover 23% in organisaties zonder purpose. Dus voor het behouden van (goede) mensen is een purpose van groot belang.

Daarnaast blijken ook klanten een evolutionair doel steeds belangrijker te vinden bij de keuze voor een bedrijf om zaken mee te doen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat bedrijven met een helder evolutionair doel financieel en wat betreft NPS beter scoren dan bedrijven die geen purpose hebben. Lees hier meer over in deze Slideshare.

4. Hoe bepaal ik mijn evolutionair doel?

De volgende vraag is natuurlijk: hoe weet ik dan wat het evolutionair doel van mijn organisatie is? (En, mocht je niet in de positie zitten dat je het evolutionair doel van je organisatie kunt bepalen, je kunt altijd wel het evolutionair doel van je afdeling of team bepalen of dat van jouw werk in die organisatie!)

Er zijn verschillende manieren waarop je het evolutionair doel kunt bepalen. De vraag is overigens of bepalen het goede woord is. Want het vergt luisteren naar wat zich aandient, ontvankelijk zijn. Dus misschien is het wel beter om te spreken van het “ontvangen” van je evolutionair doel dan van het “bepalen” van je evolutionair doel.

In Conscious Capitalism worden 4 categorieën van evolutionair doelen benoemd:

Het Goede: Service aan anderen – het verbeteren van gezondheid, onderwijs, communicatie, de kwaliteit van leven
Het Ware: Ontdekken en verder brengen van menselijke kennis
Het Mooie: Het creëren van schoonheid
Het Heroïsche: De moed om t doen wat goed is om de wereld te veranderen en verbeteren

Dit zijn categorieën die je aan het denken kunnen zetten: waar draagt jouw organisatie/team/werk aan bij?

Andere vragen die essentieel zijn, zijn:

Waarom bestaat deze organisatie?
Met welk doel is deze organisatie ooit opgericht?
Wat zou de wereld missen als deze organisatie niet meer zou bestaan?
Waarom geef ik mijn creatieve energie aan deze organisatie?
Wat maakt het voor mij de moeite waard om elke ochtend op te staan en hier te werken?

Eerlijk zijn over deze vragen kan een indruk geven van het bestaansrecht, het evolutionair doel van je organisatie.

Met het vaststellen van een evolutionair doel begint het natuurlijk pas. Het belangrijkste is dat het evolutionair doel levend blijft, dat iedereen wéét waarvoor jullie het doen.

Een belangrijke manier om het levend te houden is door er veel over te praten. In sommige organisaties wordt elk overleg gestart met het voorlezen van het evolutionair doel. Zo heeft iedereen het doel weer in duidelijk voor ogen.

Bij het nemen van besluiten dient het doel elke keer expliciet gebruikt te worden als criterium en kan na afloop benoemd worden hoe het besluit bijdraagt aan het doel.